سکته مغزی

سکته‌ی مغزی عارضه‌ای است که در طی آن، رگ‌های خونی درون مغز و رگ‌هایی که به‌ طرف آن می‌روند آسیب می‌بینند. این عارضه یکی از مهم‌ترین علل مرگ و یکی از علل ایجاد ناتوانی است. زمانی که یکی از رگ‌های خونی که مسئول حمل مواد غذایی و اکسیژن به مغز است پاره شده و یا توسط یک لخته‌ی خونی مسدود شود، سکته مغزی اتفاق می افتد. در این زمان ، این بخش از مغز نمی‌تواند مواد غذایی و اکسیژن موردنیاز خود را تأمین کند و درنتیجه سلول‌های آن می‌میرند. حدود دوسوم افرادی که دچار سکته‌ی مغزی می‌شوند زنده مانده و به توان‌بخشی نیاز پیدا می‌کنند.

متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی ، بیمار سکته مغزی را از نظر قدرت، استقامت، دامنه‌ی حرکتی، اختلالات راه رفتن و اختلالات حسی معاینه کرده و یک برنامه‌ی توانبخشی مختص او طراحی می‌کنند تا شخص بتواند دوباره بر روی اندام‌های حرکتی خود کنترل پیدا کند. این برنامه‌ها به بیمار کمک می‌کند تا دوباره بتواند از اندام‌هایی که در اثر سکته‌ی مغزی ازکارافتاده‌اند استفاده کند.

انواع سکته‌های مغزی و علل آن

سکته‌ی ایسکمی (لخته‌ی خونی) :

شریانات مسئول خون‌رسانی به بافت مغز توسط یک لخته خونی مسدود می شوند. علت دیگر ایجاد این نوع سکته‌ی مغزی، تجمع چربی بر روی دیواره‌ی عروق خونی است.

سکته‌ی هموراژیک (خونریزی ) :

یک رگ خونی ضعیف شده در مغز پاره شده و در بافت‌های مغزی اطراف خود خونریزی می‌کند. خون، بافت مغزی اطراف خود را در برگرفته و باعث فشرده شدن آن می‌شود.

حمله‌ی ایسکمی گذرا  (TIA):

مسدود شدن موقتی گردش خون در مغز ، حمله ی ایسکمی گذرا یا همان سکته خفیف (سکته ناقص ) را ایجاد می کند. این عارضه نسبتا” خوش خیم می باشد ، زیرا اثرات و عوارض آن کوتاه مدت است . حمله‌ی ایسکمی گذرا می‌تواند نشان‌دهنده‌ای برای یک سکته‌ی کامل در آینده‌ی نه‌چندان دور باشد.

عوامل قابل پیشگیری ابتلا به سکته مغزی

فشار خون بالا : که علت اصلی ایجاد سکته‌ی مغزی می باشد و همچنین قابل‌کنترل‌ترین عامل خطر برای سکته شناخته می‌شود.

سیگار کشیدن : نیکوتین و کربن مونواکسید موجود در دود سیگار باعث آسیب دیدن دستگاه گردش خون شده و راه را برای وقوع سکته هموار می‌کنند.

قرص‌های ضدبارداری همراه با استعمال دخانیات : به طرز قابل‌توجهی خطر بروز سکته را افزایش می دهد.

دیابت: بسیاری از افراد مبتلا به دیابت فشار خون و کلسترول بالایی داشته و به اضافه‌وزن مبتلا هستند. این عوارض می‌توانند خطر بروز سکته مغزی را  افزایش دهند.

کلسترول خون بالا: مقادیر زیاد کلسترول در خون ممکن است باعث انباشته شدن آن در یک مکان شده و منجر به سکته مغزی شود.

رژیم غذایی ناسالم: رژیم‌های غذایی با مقادیر بالای چربی‌های سیر شده، چربی‌های ترانس و کلسترول ، سطح کلسترول خون را بالا می برند. رژیم‌های غذایی با سطح بالای سدیم (نمک) فشار خون را افزایش می دهند. رژیم‌های غذایی با کالری بالا نیز باعث اضافه‌وزن و چاقی می شوند.

عدم فعالیت فیزیکی : خطر بروز سکته، بیماری‌های قلبی، اضافه‌وزن، فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت با بی تحرکی و عدم فعالیت فیزیکی افزایش می یابد.

رگهای خون رسان به مغز که در گردن قرار دارند: توسط توده‌های چربی ایجاد شده در رگ تنگ شده و ممکن است توسط یک لخته‌ی خونی مسدود شوند.

بیماری عروق محیطی یا PAD: باریک شدن رگهای خونی مسئول خون‌رسانی به پاها و عضلات دست ، بیماری عروق محیطی را ایجاد می کند. در این بیماری، توده‌های چربی در دیواره‌ی رگها انباشته می‌شوند. این بیماران در خطر ابتلا به سکته مغزی قرار دارند.

فیبریلاسیون دهلیزی (اختلال در ریتم قلبی) : در این عارضه، اتاقک‌های بالایی قلب به شکل غلطی ضربان پیدا می‌کنند که باعث می‌شود تا لخته‌های خونی بتوانند تا مغز حرکت کرده و باعث سکته شوند.این عارضه خطر سکته مغزی را تا پنج برابر افزایش می دهد.

بیماری‌های قلبی : سایر بیماری های قلبی نیز می توانند خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش دهند.

عوامل غیر قابل پیشگیری ابتلا به سکته مغزی

شما نمی‌توانید برخی از عوامل خطر را کنترل کنید ولی دانستن این موضوع که آن‌ها وجود دارند می‌تواند به شما کمک کند تا عوامل قابل پیشگیری را با جدیت بیشتری پیگیری کنید:سن: بعد از ۵۵ سالگی، خطر بروز سکته مغزی هر ۱۰ سال تقریباً دو برابر می‌شود.جنسیت: سالانه زنان بیشتری به سکته مغزی دچار می‌شوند.عوامل ژنتیکی: سابقه‌ی فامیلی سکته مغزی می‌تواند خطر ایجاد آن را در شما افزایش دهد.سکته‌های قبلی، حمله‌ی ایسکمی گذرا و یا حمله‌ی قلبیملیت و نژاد

علائم سکته مغزی

آثار یک سکته مغزی به محل انسداد رگ خونی و میزان آسیب مغزی بستگی دارد. ازآنجایی‌که هر طرف از مغز طرف مخالف خود را در بدن کنترل می‌کند، سکته‌ای که یک طرف از مغز را درگیر می‌کند، طرف مخالف آن را در بدن تحت تأثیر قرار خواهد داد. سمت راست مغز :هنگامی که سکته در طرف راست مغز بروز کند، طرف چپ بدن (و طرف چپ صورت) تحت تأثیر قرار می‌گیرند.فلج در سمت چپ بدنمشکلات بیناییرفتارهای سریع و کنجکاوانهاز دست رفتن حافظه سمت چپ مغز :هنگامی که سکته در سمت چپ مغز رخ دهد، طرف راست بدن درگیر می شود.فلج در سمت راست بدنمشکلات گفتاری و تکلمرفتارهای آرام و محتاطانهاز دست رفتن حافظه ساقه‌ی مغز :هنگامی که سکته در ساقه‌ی مغز رخ دهد، بسته به شدت آسیب ممکن است هر دو طرف بدن فرد درگیر شده و حتی فرد در حالت “قفل شده” قرار بگیرد. در این حالت معمولاً فرد قادر به حرف زدن نبوده و نمی‌تواند هیچ قسمتی از بدن خود که پایین‌تر از گردن قرار گرفته است را تکان دهد.

راه های تشخیص سکته مغزی

زمانی که فردی به علائم سکته‌ی مغزی و یا حمله‌ی ایسکمی گذرا مبتلا باشد، پزشک با جمع‌آوری این اطلاعات وقوع قطعی سکته مغزی را تشخیص خواهد داد:بررسی سوابق پزشکی فردمعاینه‌ی عصبی و فیزیکیانجام آزمایشات خاصاسکن MRI و یا سی‌تی‌اسکن بیمار

راه های درمان سکته مغزی

۱-دارودرمانی:فعال‌کننده‌ی پلاسمینوژن بافتی: این دارو می‌تواند لخته‌های خونی که مسیر طبیعی جریان خون را مسدود کرده‌اند را از بین ببرد.رقیق‌کننده‌های خونی: این داروها از ایجاد لخته‌های خونی جلوگیری کرده و باعث حل شدن لخته‌های موجود می‌شوند.استاتین: تولید کلسترول مضر در کبد را کاهش می‌دهد.داروهای ضد فشار خون: فشار خون را کاهش می‌دهند.محدودکننده‌ی آنزیم مبدل آنژیوتانسین: این دارو باعث شل شدن رگ‌های خونی، کاهش فشار خون و جلوگیری از آسیب‌های کلیوی مرتبط با دیابت می‌شوند.اندآرترکتومی کاروتید: برداشتن توده‌های چربی انباشته شده در رگ‌های کاروتید قرار گرفته در گردن با تکنیک‌های جراحی را می‌گویند.

۲-بازتوانییکی از مهم‌ترین بخش‌های روند بهبودی برای اکثر افرادی که دچار سکته‌ی مغزی شده اند، بازتوانی می باشد. طب فیزیکی و توانبخشی به بیمار کمک می‌کند تا به شکل عادی زندگی خود بازگردد. اهداف طب فیزیکی و توانبخشی، بازیابی قدرت بدنی، توانایی‌های فیزیکی و اعتمادبه‌نفس بیمارسکته مغزی است تا فرد بتواند به شکل عادی به فعالیت‌های روزمره‌ی خود پرداخته و اثرات سکته بر روی زندگی او کمرنگ شوند.طب فیزیکی و توانبخشی بیمار مبتلا به سکته مغزی را در بازیابی مهارت های زیر یاری می نماید:مهارت‌های خود مراقبتی : مانند غذا خوردن، نظافت شخصی، استحمام و لباس پوشیدنمهارت‌های حرکتی : مانند راه رفتن و یا هدایت ویلچرمهارت‌های ارتباطی : حرف زدن و تکلممهارت‌های شناختی : مانند حافظه و حل مسئلهمهارت‌های اجتماعی : ارتباط با افراد دیگر

توانبخشی بیمار سکته مغزی چه زمانی آغاز می‌شود؟

هنگامی که بیمار مبتلا به سکته مغزی از نظر سلامتی در وضعیت پایداری قرار بگیرد، برنامه و تمرینات توانبخشی آغاز می شود.برنامه‌ی توانبخشی که توسط متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی برای بیماران سکته مغزی ارائه می شود، شامل فعالیت های زیر می باشد:پرستاری توان‌بخشیفیزیوتراپی بعد از سکته مغزیفعالیت‌های حرکتی تقویتیبهبود وضعیت حرکتی با یادگیری تکنیک‌های کمکیتحریک الکتریکی برای تحریک عضلات ضعیف شدهطب سوزنیتمرینات واقعیت مجازی بر اساس کامپیوتر که در آن‌ها فرد با یک محیط شبیه‌سازی‌شده تعامل می‌کند.بیوفیدبک‌تراپیکاردرمانیگفتاردرمانیشنوائی سنجیباز توانیمراقبت‌های تغذیه‌ایمشاوره‌ی توان‌بخشیروانشناسی و روانکاویآموزش بیمار و خانواده‌ی اوگروه‌های حمایتی