بیماری پارکینسون: علت، علائم و درمان با طب فیزیکی و توانبخشی
بیماری پارکینسون یک اختلال پیشرونده و دژنراتیو مغزی است. علائم پارکینسون عبارتند از: لرزش، خشکی، انعطافناپذیری و کندی و آهستگی در حرکت. حدود یک درصد از افراد بالای ۶۰ سال، به پارکینسون مبتلا هستند. نظریههای مختلفی در مورد علل این بیماری وجود دارد. هیچ درمان قطعی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد و روشهای درمانی معمولاً با کمک فیزیوتراپی و کاردرمانی (accupational therapy) بر کنترل علائم پارکینسون تمرکز میکنند.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#cacaca”]
درمانگران فیزیکی (فیزیوتراپپیستها) خدماتی ارائه میدهند که به بازیابی عملکرد، بهبود تحرک، تسکین درد و پیشگیری یا محدود کردن ناتوانیهای جسمی بیماران مبتلا به پارکینسون کمک میکند. آنها تناسب اندام و سلامتی عمومی بیمار را بازیابی و حفظ میکنند. یک درمانگر فیزیکی میتواند به یک شخص مبتلا به پارکینسون کمک کند تا:
- قدرت، استقامت، تحرک و کنترل خود را افزایش دهد.
- انعطافپذیری، راه رفتن و تعادل خود را بهبود بخشد.
- سفتی و خشکی را برطرف و از سقوط خود جلوگیری کند.
- یک برنامه ورزشی روزانه را شروع کند تا قابلیت تحرک خود را حفظ کند.
برنامههای درمانی ما برای بیماری پارکینسون به صورت سرپایی است و میتواند علائم حرکتی و غیرحرکتی از جمله کندی و کمی حرکت، سفتی و خشکی بدن، لرزش، اختلالات تعادلی و هماهنگی، اختلالات خواب، تغییرات شناختی و درد را برطرف کند.[/alert]
علائم و نشانههای بیماری پارکینسون
علائم بارز بیماری پارکینسون عبارتند از:
لرزش
اکثر افراد مبتلا به بیماری پارکینسون دچار لرزشی میشوند که بیشتر در دستها و انگشتان دست رخ میدهد. این لرزش زمانی اتفاق میافتد که بدن آرام است (لرزش در حالت استراحت بدن) و در هنگام انجام کارهایی مانند خوردن و نوشیدن متوقف میشود.
خشکی
خشکی و گرفتگی یکی از علائم اولیهی بیماری پارکینسون است و بیشتر در دستها، شانهها و گردن رخ میدهد؛ اگر چه میتواند تمام گروههای عضلانی را درگیر کند. ممکن است افراد مبتلا به پارکینسون در انجام کارهایی مانند بلند شدن از صندلی، چرخیدن یا غلتیدن در رختخواب و یا راه رفتن مشکل داشته باشند. ممکن است حرکات معمول انگشت مانند باز و بسته کردن یک دکمه و یا گره زدن بند کفش نیز برای این افراد مشکل باشد. همچنین ممکن است درد یا حس پردرد عمیقی در عضلات داشته باشند.
کندی در حرکت (Bradykinesia)
اصطلاح برادیکینسیا (Bradykinesia) به معنی کندی در حرکت و علامتی ناتوانکننده و خستهکننده از بیماری پارکینسون است. افراد مبتلا به پارکینسون در شروع یک حرکت مشکل دارند و ممکن است حرکت کردن آنها کند باشد. همچنین ممکن است در هنگام حرکت کردن تعادل خود را از دست بدهند و انجام فعالیتهای عادی برای آنها سخت باشد. ممکن است انجام فعالیتهایی که قبلاً به سرعت و به راحتی انجام میدادند، مانند ظرف شستن و یا لباس پوشیدن، چندین ساعت طول بکشد. برادیکینسیا همچنین میتواند چهره فرد را یکدست و ناگویا به نظر آورد.
از دست دادن تعادل
این علامتی از بیماری پارکینسون است که دیرتر اتفاق میافتد. اختلال تعادل و هماهنگی (بیثباتی حالت قرارگیری بدن) در یک فرد مبتلا به پارکینسون میتواند باعث منحرف شدن بدن فرد به سمت جلو یا عقب شود. ممکن است این افراد شروع کنند با گامهای کوچک راه بروند، طوری که انگار به سمت جلو شتاب میکنند تا تعادل خود را حفظ کنند (شتابزدگی غیراردای). سقوط و افتادنهای مکرر نیز برای افراد مبتلا به پارکینسون رایج است.
سایر علائمی که ممکن است تجربه شوند عبارتند از:
- درد و حساسیتهای پوستی
- یبوست
- خستگی
- افسردگی
- تغییر در گفتار (ممکن است گفتار آنها نامفهوم و کند باشد)
- دشوار بودن عمل نوشتن
- بیحسی
- مشکل در راه رفتن
- زوال عقل (از دست دادن حافظه)
- کاهش پلک زدن
- افزایش تولید بزاق دهان
- تغییرات احساسی
علل بیماری پارکینسون
وقوع بیماری پارکینسون ناشی از مقادیر ناکافی انتقالدهندهی عصبی دوپامین در بخشی از مغز به نام جسم سیاه است. جسم سیاه در طراحی و برنامهریزی حرکات بدن نقش مهمی دارد. انتقالدهندهی عصبی یک ماده شیمیایی است که از انتهای نورونها (سلولهای عصبی) آزاد میشود تا با یک یا چند نورون دیگر ارتباط برقرار کند. هنگامی که نورونهای تولیدکنندهی سلولهای عصبی از بین بروند، سطح دوپامین کاهش مییابد. در نتیجه پیامهای مربوط به طراحی و برنامهریزی حرکات قطع میشوند.
عوامل خطر بیماری پارکینسون
عوامل آشکار خطرساز برای وقوع بیماری پارکینسون عبارتند از:
- سن
- سابقه خانوادگی از بیماری پارکینسون
- جنسیت (جنس مرد)
- سموم محیطی
- پیری زودرس
- رادیکالهای آزاد
- استرس شدید
- ضربه دیدن سر
- تبار و نژاد سفیدپوستان
- قرار گرفتن در معرض آفتکُشها و علفکُشها
- سکونت در روستا
- مصرف زیاد غذاهای چرب
عوامل متعددی نیز وجود دارند که با کاهش خطر مرتبط بودهاند؛ ازجمله:
- سیگار کشیدن
- مصرف آنتی اکسیدان در رژیم غذایی
- عفونت سرخکی در اوایل دوره زندگی
تشخیص بیماری پارکینسون
هیچ تست و آزمایش مشخصی برای تشخیص بیماری پارکینسون وجود ندارد. تشخیص این بیماری در مراحل اولیهی آن میتواند بسیار دشوار باشد حتی برای یک پزشک باتجربه. اگر به بیماری پارکینسون مشکوک هستید، توصیه میشود به یک متخصص مغز و اعصاب (متخصص سیستم عصبی) مراجعه کنید. ممکن است متخصص مغز و اعصاب نیاز داشته باشد که فرد را چندین بار ملاقات کند، زیرا بیماری پارکینسون معمولاً به طور ناگهانی رخ نمیدهد. متأسفانه حدود ۸۰ درصد از سلولهای درون جسم سیاه باید از بین بروند تا علائم بیماری آشکار شوند.
تشخیص بر اساس موارد زیر صورت میگیرد:
- سابقه پزشکی فرد
- علائم قابلمشاهده
یک معاینه نورولوژیک و جسمی میتواند احتمال وجود بیماریهای دیگر را رد کند. این معاینه ممکن است شامل استفاده از تکنیکهای تصویربرداری مانند توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) باشد.
درمان بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون قابل درمان نیست؛ بنابراین روشهای درمانی ارائه شده بر مدیریت و کنترل علائم این بیماری تمرکز دارند. این روشها عبارتند از:
داروها
داروها میتوانند نتایج چشمگیری ارائه دهند. انواع مختلفی از داروهای قابل تجویز برای بیماری پارکینسون وجود دارد. دو نوع دارویی که بیشترین استفاده را در کمک به کنترل علائم این بیماری دارند عبارتند از:
- لوودوپا: ثابت شده است که این دارو اثر درمانی مؤثری برای افراد مبتلا به پارکینسون دارد. لوودوپا در مغز به دوپامین تبدیل میشود و بسیاری از علائم ناتوانی این بیماری را کاهش میدهد. اثر لوودوپا میتواند در طول زمان کاهش یابد و همچنین میتواند باعث بروز عوارض جانبی ناخواسته شود. به همین دلیل ممکن است از مصرف این دارو در مراحل اولیهی بیماری جلوگیری شود.
- آگونیستهای دوپامین: لوودوپا به طور مصنوعی جایگزین دوپامین در مغز میشود؛ اما آگونیستهای دوپامین از اثرات دوپامینهای از دست رفته در مغز، تقلید میکنند. این دارو را میتوان به تنهایی یا همراه با لوودوپا مصرف کرد. آگونیستهای دوپامین میتوانند برای چندین سال مؤثر باقی بمانند و از بروز برخی از عوارض ناخواستهی لوودوپا جلوگیری کنند.
فیزیوتراپی
تحرک، هماهنگی، دامنه حرکتی و قدرت عضلانی، همه میتوانند با کمک فیزیوتراپی بهبود یابند. افزایش قدرت عضلانی، بهبود در راه رفتن، حفظ تعادل و همچنین جلوگیری از سقوط، به فرد مبتلا به بیماری پارکینسون اجازه میدهند احساس اعتماد به نفس و توانایی بیشتری داشته باشد. بیمار باید برنامههای درمانی پزشک، فیزیوتراپیست، کار درمانگر، گفتار درمانگر و متخصص تغذیهی خود را به طور منظم دنبال کند.
سونوگرافی متمرکز
اولتراسوند متمرکز از طریق تخریب یکی از نواحی مورد هدف مغز، دو تا از علائم بیماری پارکینسون را درمان میکند و در درمان پارکینسون موثر میباشد : ۱- لرزش؛ که با تخریب نواحی مورد هدف در تالاموس (تالاماتومی) درمان میشود. ۲- دیسکینزی پارکینسون؛ که با تخریب نواحی مورد هدف در بافت پالیدوم (پالیدوتومی) یا هستهی ساب تالامیک درمان میشود.
تحریک مغناطیسی عمقی در مغز (TMS)
تحریک مغناطیسی عمقی یا TMS شیوهای مؤثر، ایمن و غیرتهاجمی برای درمان علائم بیماری پارکینسون است. TMS، تحریک مغناطیسی عمیقی در ساختارها و شبکههای مغزی که به پارکینسون مربوط هستند ایجاد میکند و بهبودهای چشمگیری برای بیمار به ارمغان میآورد. این یک روش درمانی سرپایی است که نیازی به بستری شدن در بیمارستان و یا بیهوشی ندارد؛ به خوبی قابلتحمل است و هیچگونه عوارض جانبی سیستمیکی دربر ندارد.
کاردرمانی (OT)
کاردرمانی (OT) به افراد میآموزد که برای انجام کارهای روزانهی خود مانند خوردن و لباس پوشیدن از روشهای جایگزین استفاده کنند. این کار به افراد مبتلا به پارکینسون کمک میکند تا استقلال خود را حفظ کنند. کار درمانگر میتواند منزل بیمار را بررسی کند و پیشنهادهایی ارائه دهد تا خانه را برای بیمار ایمنتر کند، طوری که او بتواند به راحتی کارهای خود را انجام دهد.
درمانهای جایگزین
ثابت شده است که درمانهایی مانند ماساژ و طب سوزنی و یوگا در تسکین علائم برخی از افراد مفید هستند. ویتامینها، مواد معدنی و داروهای گیاهی نیز ممکن است برای برخی افراد مفید باشند. لازم است قبل از استفاده از هرگونه درمان جایگزین، با پزشک خود مشورت کنید زیرا ممکن است برخی از این درمانها، با درمانهای تجویزشده توسط پزشک تداخل داشته باشند و اثر آنها را خنثی کنند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.