درمان زانو (پا) ی پرانتزی بدون جراحی

پای پرانتزی حالتی است که در طی آن زمانی که فرد پاهای خود را به یکدیگر می‌چسباند، زانوها همچنان از هم فاصله دارند. نوزادان تازه متولدشده، به دلیل موقعیت به‌خصوص خود در درون رحم، دارای پاهای پرانتزی می‌باشند. پاهای نوزاد با شروع راه رفتن و تحمل وزن (حدود ۱۲ تا ۱۸ ماهگی) شروع به صاف شدن می‌کنند. حالت عادی پاها زمانی که کودک به ۳ سالگی رسید، به دست می‌آید. در این زمان، کودک می‌تواند بایستد و مچ پاها و زانوهای خود را به یکدیگر بچسباند. درصورتی‌که پرانتزی بودن پاها در این مدت برطرف نشود، فرد دچار عارضه‌ی پای پرانتزی می‌باشد.

 [alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#cacaca”]

دکتر رئیس السادات در اصلاح بدشکلی‌های اندامی متخصص بوده و تلاش می‌کند تا به همه‌ی افرادی که از بدشکلی‌های اسکلتی عضلانی ازجمله بدشکلی‌های مادرزادی و یا بدشکلی‌های حاصل از حادثه رنج می‌برند، کمک کند تا این افراد بتوانند از زندگی خود لذت ببرند.[/alert]

ارزیابی

نحوه‌ی رشد اندام تحتانی کودک، برای جراح مهم است چراکه با داشتن این اطلاعات می‌تواند درباره‌ی طبیعی یا غیرطبیعی بودن برخی موارد مطمئن شود. هدف ارزیابی‌های کلینیکی، تمییز دادن بدشکلی‌های فیزیولوژیکی از بدشکلی‌های پاتولوژیک می‌باشد. در صورت وجود هر یک از موارد زیر در سابقه‌ی فرد و یا در معاینه‌ی او، پزشک باید به آن توجه کند:

• درد
• بدشکلی‌های نامتوازن
• بدشکلی‌های شدید
• بدشکلی‌هایی که با رشد طبیعی بدن هماهنگ نیستند
• مشکوک بودن به وجود یک سندرم خاص (مانند کوتاهی قد) و یا دیگر عارضه‌های اسکلتی عضلانی

معاینات، باید بر روی رد احتمال بدشکلی‌های چرخشی و سست بودن رباط‌ها نیز تمرکز کند چراکه این عارضه‌ها می‌توانند موجب بدتر شدن ظاهر بدشکلی‌های صفحه‌ی کورونال شوند. فاصله‌ی میان دو کندیل باید در حالی اندازه گرفته شود که قوزک پاها در تماس باشند و این فاصله در افراد مبتلا به زانوی پرانتزی باید کمتر از ۶ سانتی‌متر باشد. در عارضه‌ی پای ضربدری نیز، فاصله‌ی میان قوزک پاها در حالی اندازه‌گیری می‌شود که زانوها با یکدیگر در تماس باشند و این فاصله باید کمتر از ۸ سانتی‌متر باشد.

رادیوگرام قدی پا، نوعی عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس است که در طی آن یک عکس کامل قدامی خلفی، درحالی‌که استخوان کشکک رو به جلو قرار دارد، از فرد گرفته می‌شود. این نوع عکس‌برداری تنها در مواردی که بیمار به موارد خاص پاتولوژیک مشکوک بوده و یا قبل از انجام عمل جراحی انجام می‌شود. محور مکانیکی، به خطی فرضی گفته می‌شود که از سر استخوان ران تا مفصل مچ پا کشیده شده است. این خط باید از وسط مفصل زانو بگذرد و در غیر این صورت، فرد مبتلا به انحراف محور مکانیکی است. پای پرانتزی زمانی اتفاق می‌افتد، که محور مکانیکی، از وسط زانو به سمت داخل آن منحرف شده باشد.

رشد طبیعی

در بدو تولد، پرانتزی بودن پاها امری طبیعی بوده و باور بر این است که این حالت به دلیل موقعیت به‌خصوص نوزاد در درون رحم و به دنبال سفت شدن بخش داخلی کپسول زانو، ایجاد می‌شود. همچنین، پیچش خفیف استخوان درشت نی رو به داخل نیز شایع بوده و نتیجه‌ی این دو حالت طبیعی، زمانی دیده می‌شود که کودک شروع به تحمل وزن کند. کودک استخوان درشت نی را رو به خارج می‌چرخاند تا بدین ترتیب نوک پا رو به جلو قرار بگیرد. این کار باعث چرخیدن استخوان خمیده‌ی ران شده و به پاها شکلی پرانتزی و متوازن می‌دهد. حالت پرانتزی پاها در کودکان بین ۱۰ تا ۱۴ ماهه – زمانی که کودک شروع به راه رفتن می‌کند – بسیار شایع است.

• پای پرانتزی “فیزیولوژیک” به مرور زمان خود را اصلاح کرده و از سن دوسالگی به بعد، حالت پای ضربدری به مقابله با آن برمی‌خیزد.
• پای ضربدری (۱۰ تا ۱۵ درجه) معمولاً در سنین ۳ تا ۴ سال رخ می‌دهد.
• این پای ضربدری “فیزیولوژیک” در بین سنین ۶ تا ۷ سالگی خود را اصلاح کرده و به حالت عادی ۷ تا ۸ درجه می‌رسد.
• عارضه‌ی پای ضربدری با داشتن ران‌های چاق، سستی لیگامانی و کف پای صاف تشدید می‌شود.
• به‌علاوه، اختلالات چرخشی مانند چرخیدگی مزمن استخوان ران به داخل و یا چرخیدگی جبرانی استخوان درشت نی به خارج، می‌توانند باعث شوند پای ضربدری “فیزیولوژیک” بدتر به نظر برسد.

علل پای پرانتزی

علت انحراف زانو و پای پرانتزی در سنین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی طبیعی است و در حالی یک بیماری تلقی می‌شود که تنها در یک پا وجود داشته، نامتوازن بوده و یا در کودک بالای سه سال دیده شود.

• بیماری بلانت
• بیماری‌های متابولیک مانند نرمی استخوان و استئودیستروفی کلیوی
• حادثه
• عفونت
• عوامل وراثتی مانند آکندروپلازی و یا بیماری استخوان‌های شکننده
• دیسپلازی اسکلتی مانند کندرودیسپلازی متافیزیال

بیماری بلانت. بیماری بلانت به علت اختلال در صفحه رشد بالایی استخوان تیبیا یا درشت نی ایجاد شده و موجب می‌شود ساق پای کودک به سمت داخل انحراف پیدا کرده و زانوی او به شکل پرانتزی درآید.

این بیماری بسته به سن شروع، به سه دسته تقسیم می‌شود:

• نوزادی (سنین کمتر از ۴ سال)
• کودکی (سنین بین ۴ تا ۱۰ سال)
• نوجوانی (سنین بالاتر از ۱۰ سال)

طبقه‌بندی لاگنزکیولد، تغییرات رادیوگرافی دیده‌شده را به تصویر کشیده و شدت تغییرات استخوان درشت نی را درجه‌بندی می‌کند. زاویه‌ی درنان (زاویه‌ی متافیزیال – دیافیزیال) بیشتر از ۱۶ درجه، نشان‌دهنده‌ی وجود بیماری بلانت می‌باشد.

گزینه‌های مدیریتی عبارت‌اند از:

• همی‌اپی‌فیزودز
• رشد هدایت‌شده
• استئوتومی به همراه تثبیت بافت
• استئوتومی به همراه تعمیر چارچوب دایره‌ای

وقوع دوباره‌ی عارضه در افراد زیر محتمل‌تر است:

• افرادی که در زمان انجام استئوتومی پیرترند.
• افرادی که بیماری بلانت پیشرفته‌تری دارند.
• افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفته و اصلاح چرخیدگی رو به بیرون مفصل در آن‌ها صورت نگرفته باشد.

استئوتومی اصلاحی درصورتی‌که قبل از سن ۴ سالگی انجام شود، امکان بازگشت عارضه حداقل خواهد بود.

نرمی استخوان. نرمی استخوان غذایی و وابسته به ویتامین D، علل متابولیک ایجاد پای پرانتزی می‌باشند. عوامل خطر برای نرمی استخوان غذایی عبارت‌اند از:

• عوامل رژیمی
• رنگ‌دانه‌های تیره‌تر در پوست

بدشکلی‌های رادیوگرافیک عبارت‌اند از پهن شدن صفحه‌ی رشد در اثر کلسیفیکیشن در ناحیه‌ی موقتی آن، فنجانی شدن صفحه‌ی رشد و خم شدن استخوان‌های بلند.

روش‌های درمان پای پزانتزی عبارت‌اند از:

• استفاده از مکمل‌های ویتامین D و یا مکمل‌های فسفات در صورت مقاومت نرمی استخوان نسبت به ویتامین D.
• درمان‌های پزشکی می‌توانند مشکلات رادیوگرافیک ذکرشده را رفع کنند.

حادثه. شکستگی پروگزیمال متافیز استخوان درشت نی (شکستگی کوزن) می‌تواند با ایجاد عارضه‌ی پای ضربدری در فرد باعث مشکلات عدیده‌ای شود. تئوری‌هایی که فرض می‌شود بتوانند این عارضه را توضیح دهند عبارت‌اند از تحریک نامتوازن صفحه‌ی رشد پروگزیمال استخوان درشت نی، رشد بیش‌ازحد درشت نی و نازک نی، عدم جوش خوردگی و بدحالتی بافت نرم در اطراف شکستگی میانی. قابل‌قبول‌ترین تئوری، تحریک صفحه‌ی رشد پروگزیمال میانی درشت نی در اثر پرخونی است. شکستگی‌های استخوان ران و شکستگی‌های پروگزیمال درشت نی، ممکن است در اثر اختلالات جزئی در رشد دچار اشکال شوند. باور بر این است که استعداد بالای این صفحه‌های رشد برای ایجاد اختلالات رشد، به دلیل ساختار بزرگ و حلقوی آن‌هاست.

استئودیستروفی کلیوی. مانند نرمی استخوان، استئودیستروفی کلیوی نیز می‌تواند منجر به پرانتزی و یا ضربدری شدن پاها گردد. با این حال برخلاف نرمی استخوان، استئودیستروفی کلیوی بیشتر منجر به ایجاد پای ضربدری می‌شود. باور بر این است که علت این امر، مربوط به الگوی مکانیکی صفحه‌های رشد به هنگام ظاهر شدن بیماری می‌باشد. استئودیستروفی کلیوی در کودکان بزرگ‌تر و مبتلا به پاهای ضربدری ظاهر شده ولی نرمی استخوان در کودکان با سن پایین و دارای پای پرانتزی وجود دارد. درمان بدشکلی‌های حاصل از این بیماری‌ها، زمانی نتیجه می‌دهد که مشکلات کلیوی به وسیله‌ی دارو و یا پیوند عضو، درمان شده باشند.

درمان

صبر. اگر کودک شما کمتر از سه سال سن دارد، پای پرانتزی به‌طور خود به خودی اصلاح خواهد شد. کودک خود را تحت نظر داشته و دقت کنید که پای پرانتزی با بزرگ‌تر شدن او رو به اصلاح خود پیش برود. در صورت دیده شدن هرگونه مشکل در راه رفتن، با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.

میزان ویتامین D در رژیم غذایی کودک را تحت نظر داشته باشید. نرمی استخوان که ممکن است در اثر کمبود ویتامین D در رژیم غذایی افراد ایجاد شود، یکی از عواملی است که می‌تواند باعث شدیدتر شدن عارضه‌ی پاهای پرانتزی گردد. افزایش میزان ویتامین D در صورت کمبود آن، می‌تواند از بروز نرمی استخوان جلوگیری کرده و همچنین پاهای پرانتزی را درمان کند.

بریس های طبی. بریس های مخصوص پا، کفش و یا گچ گرفتن، درصورتی‌که پاهای کودک با رشد خود به حالت طبیعی نرسند، از راه‌های درمان پای پرانتزی می‌باشند. از این روش‌ها در صورتی استفاده می‌شود که عارضه شدید بوده و یا کودک به بیماری‌های دیگری مبتلا بوده و این بیماری‌ها با پای پرانتزی مرتبط باشند. این بریس ها بر روی بدن کودک سوار می‌شوند تا زمانی که استخوان‌ها حالت طبیعی خود را پیدا کنند.

درمان پای پرانتزی در بزرگ‌سالان و جوانان

جراحی. در بزرگ‌سالان و جوانان در صورت شدید بودن عارضه، معمولاً عمل جراحی تنها گزینه‌ی ممکن برای درمان پا پرانتزی می‌باشد. در طی عمل جراحی، حالت قرارگیری استخوان‌ها در زانو تغییر پیدا کرده و همچنین فشار وارده بر روی غضروف‌ها کاهش پیدا می‌کند. پزشک شما می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا عمل جراحی گزینه‌ی مناسبی است یا خیر.

• عمل جراحی می‌تواند درد و فشار وارده بر روی زانو را کاهش دهد.
• زمان بهبودی کامل، ممکن است تا یک سال طول بکشد.

گچ گرفتن پس از عمل جراحی. پس از انجام عمل جراحی به‌منظور درمان زانوی پرانتزی ، احتمالاً نیاز به گچ گرفتن اندام برای دوره‌ی بهبودی خواهد بود. این زمان بهبودی، برای هر شخصی متفاوت خواهد بود.

جلسات فیزیوتراپی پس از انجام عمل جراحی. احتمالاً، پزشک از شما درخواست می‌کند تا پس از انجام عمل جراحی، به یک فیزیوتراپیست مراجعه کنید. فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا قدرت و دامنه‌ی حرکتی پاهای خود را حفظ کرده و آن را تقویت کنید.

• فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا پس از انجام عمل جراحی، تا حد امکان بهبود یابید.
• بااینکه عمل جراحی می‌تواند پای پرانتزی را اصلاح کند، بهبودی پس از آن نیز امری ضروری است.

تعدادی از حرکات اصلاحی زانوی پرانتزی و تمرینات مناسب برای انجام پس از عمل جراحی پای ضربدری، در زیر آورده شده‌اند:

• گرم کردن ملایم بدن با تمرینات ایروبیک قبل از انجام هر ورزشی ضروری است. می‌توانید این کار را با پیاده‌روی و یا دوچرخه‌سواری انجام دهید.
• بلند کردن پا به حالت مستقیم یکی از تمرینات توصیه‌شده است. در هنگام انجام این تمرین، عضلات پشت خود را شل کرده و از قوس دادن به کمر خودداری کنید، سپس هر پا را به مدت ۵ ثانیه بالا آورده و به مدت چند دقیقه این ورزش را انجام دهید.

• تمرین پلانک جانبی. این تمرین برای کسانی مناسب است که حالت خفیفی از پای ضربدری را داشته و نمی‌خواهد تحت عمل جراحی قرار بگیرد. این تمرین، زانوها و لگن را به سمت خارج متمایل می‌سازد.

• اسکوات بر روی دیوار. این تمرین را در حالی انجام دهید که پشت خود را بر روی دیوار تکیه داده و پای شما از دیوار دور است. زمان انجام این تمرین، هیچ‌گاه زاویه‌ی زانوهای خود را به زیر ۹۰ درجه نرسانید.

• بالا رفتن از پله‌ی کناری. هدف اصلی انجام این ورزش، حفظ توازن مناسب زانوها و پاها پس از انجام عمل جراحی می‌باشد. در این تمرین، زانوی مشکل‌دار را از آخرین انگشت پای دیگر، فراتر نبرید.

• پرس زانو. این کار را برای هر پا به مدت سه ثانیه انجام داده و ۱۰ بار تکرار کنید.

• پل زدن با یک پا. این تمرین برای افرادی که تنها در یک پای خود دچار عارضه هستند، مناسب می‌باشد.