روماتیسم مفصلی پا و مچ پا: علائم و درمان

آرتروز پا شامل التهاب و درد مفصل یا بافت‌های اطراف آن می‌شود. آرتروز پا ممکن است خود را به صورت درد و احساس چوب‌شدگی در مفصلی خاص، بثورات پوستی، قرمزی یا پوست اضافی نشان دهد. التهاب می‌تواند حاد یا مزمن باشد که با ضعف مفاصل پیشرفت کرده و غضروف آن تدریجاً فرسوده شده و از بین می‌رود. در نتیجه استخوان‌ها روی یکدیگر لغزیده و باعث فرسایش بافت نرم شده و به شدت دردناک می‌شوند. مفاصل عملکرد و شکل خود را تا حدودی از دست می‌دهند و توانایی راه رفتن و حرکت آنها محدود می‌شود.

[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#cacaca”]

روماتیسم مفصلی درمانی ندارد اما دکتر رییس السادات می‌تواند با استفاده از گزینه‌های درمانی مختلف نشانه‌های این بیماری را برای بیمار قابل تحمل تر کند. از جمله این اقدامات درمانی می‌توان به دارو درمانی، استراحت، فیزیوتراپی، ارتوتیک و تزریق آستروئید اشاره کرد. درمان‌های فیزیکی برای هر فرد متفاوت خواهد بود.

[/alert]

آناتومی

دلایل

دلیل اصلی روماتیسم مچ پا شناخته شده نیست. ممکن است به دلایل ژنتیکی باشد (یعنی برخی افراد به دلیل وراثت خانودگی، ممکن است بیشتر از بقیه به این بیماری دچار شوند). هرچند، پزشکان تصور می‌کنند که محرک‌های شیمیایی و محیطی  باید در فعالسازی این بیماری در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به آن هستند، نقش داشته باشد.

نشانه‌های روماتیسم مفصلی

نشانه‌ها و علائم روماتیسم مفصلی پا و مچ پا عبارتند از:

• جراحت دردناک
• حرارت و گرما
• التهاب (شعله ور شدن درد) یک یا چند مفصل در پا و مچ پا که چند روز یا بیشتر ادامه می‌یابد
• خوردگی مفصل
• ناپایداری مفصل
• درد
• تغییر شکل پا

مفاصلی که بیشتر دچار روماتیسم مفصلی می‌شوند عبارتند از:

• مفاصل کوچکتر انگشتان پا
• مفصل متاتارسوفالانژیال در جلوی پا
• مفصل ساب تالار
• به ندرت؛ مفصل مچ پا

عوارض روماتیسم پا و مچ پا

بورسا: مایع جمع شده در کیسه‌ها که به علت فرسایش بیش از حد در ناحیه‌ای مشخص به وجود آمده و متورم و دردناک می‌شود (آماس کیسه‌های مفصلی)

ندول یا گره: که ممکن است در بافت نرم شکل بگیرد و به مالش به جوراب‌ها حساس باشد. محل‌هایی از پا که این ندول ها یا گره‌ها در آن ایجاد می‌شوند عباتند از:

• روی تاندون آشیل
• در پاشنه پا
• روی هر برجستگی استخوانی

مشکلات پوستی و ناخنی: شکل جلوی پا تغییر کرده و انگشتان در برخی محل‌ها فشار ایجاد می‌کنند که باعث پینه و میخچه می‌شود (پوست سخت)

تشخیص

گاهی اوفات علائم آرتروز در پا از اولین نشانه‌های ابتلا به روماتیسم است. پزشک معالج سوالاتیدرباره تاریخچه خانوادگی، شغل و فعالیت‌های تفریحی، همچنین وجود هرگونه مشکل قدیمی و  مزمن در پایتان  از شما خواهد پرسید. ظهور علائم در یک مفصل خاص در هر دو پا یا در چند مفصل، از نشانه‌های امکان وجود روماتیسم است. پزشک ممکن است  گرفتن x-ray را برای شما تجویز کند تا ببیند چه مقدار آسیب به مفصلتان وارد آمده است. آزمایش خون نشان خواهد داد که آیا شما دچار کم خونی هستید یا دارای آنتی بادی ای به نام عامل روماتیسم را که اغلب با رواتیسم حضور دارد، هستید. اگر روماتیسم تشخیص داده شد، باید آگاه باشید که این بیماری احتمالاً به پا و قوزک پایتان گسترش پیدا خواهد کرد. مراقب علائم اولیه از قبیل التهاب و درد پا باشید.

درمان آرتروز پا

دارو درمانی

ممکن است قرص‌های تسکین دهنده درد بیشتری برای کاهش درد و تورم تجویز می‌شود. اگر چه این داروها باعث کاهش روند پیشرفت آرتروز نمی‌شوند اما به تحمل راحت‌تر علائم آرتروز پا به وسیله کاهش سیگنال‌های شیمیایی مرتبط با تورم و کاهش چوب شدگی مفصل کمک می‌کنند بنابراین بیمار قادر خواهد بود که راحت‌تر راه برود.

 تسکین موضعی

کرم‌ها و پمادهای ضد التهاب زیادی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توان از التهاب و تورم، بثورات پوستی یا قرمزی پوست خلاص شد.

تزریق داروهای ضد التهاب

ممکن است داروهای ضد التهابی و استروئیدی مانند کورتیزون، ایبوپروفن یا آسپیرین در مفاصل برای کنترل درد و التهاب تزریق شوند.

مدیریت وزن

اضافه وزن و چاقی فشار زیادی به پاها اعمال می‌کند زیرا پاها باید تمام وزن بدن را تحمل کنند. این فشار زیاد به مرور زمان باعث تورم در مفاصل و نهایتاً منجر به آرتروز می‌شود. برخی غذاها به دلیل محتویات ضد التهابی که دارند تأثیر شفا بخشی بر آرتروز دارند.

رژیم غذایی سالم

غذاهایی که سرشار از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان هستند باعث کاهش درد ناشی از آرتروز می‌شوند؛ بنابراین پرتقال، لیمو، آناناس و مرکبات دیگر و همچنین سبزیجات به دلیل خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی که دارند باعث کاهش درد آرتروز می‌شوند.

جوراب‌های مناسب

انتخاب جوراب‌های گشادتر – به خصوص در قسمت انگشتان – باعث کاهش فشار بر پا شده و به افرادی که از آرتروز رنج می‌برند کمک می‌کند تا بتوانند راحت‌تر راه بروند. به کمک روش‌های ارتوز کفش‌هایی با قوس اضافی برای بهبود شکل کفی کفش و حفاظت از پاها تهیه می‌شود.

غیر از آن، کفش‌هایی نیز طراحی شده‌اند که فشار را به خود جذب کرده در هنگام راه رفتن از کف پاها حفاظت می‌کند.

درمان‌های فیزیکی

تمرینات ورزشی ملایم زیادی وجود دارد که می‌تواند به بهبود گردش خون و بازتوانی مفاصل و بافت‌های محیطی آنها کمک کند و از سرعت زوال آنها بکاهد. فیزیوتراپی شامل تمرینات ورزشی مخصوصی است که به افزایش استقامت ماهیچه‌های پا کمک کرده و در نهایت باعث حفاظت و کاهش فشار بر مفاصل می‌شود.

پس از چند جلسه فیزیوتراپی مفاصل به اندازه کافی قوی می‌شوند و دیگر روی یکدیگر نمی‌سایند بنابراین درد و تورم در مفاصل کاهش می‌یابد. تمرینات فیزیوتراپی برای مفاصل باید ادامه یابد تا آنها سالم بمانند.

تمرینات ورزشی

۱٫ خم کردن انگشتان پا: راحت بنشینید و پاهای خود را به صورت صاف و کشیده دراز کنید. دست‌ها را در کنار بدن روی زمین قرار دهید. با دستان کشیده به سمت عقب تکیه کنید و نسبت به انگشتان پای خود هوشیار باشید. به یک نقطه کانونی در جلو نگاه کرده و نسبت به اطراف هوشیار باشید. انگشتان پاها را به آرامی به سمت عقب و جلو حرکت دهید، این کار را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.


۲٫ خم کردن مچ پا: حالت اولیه نشستن را حفظ کنید. در حالی که مفصل مچ پا را خم کرده‌اید هر دو پا را تا آنجایی که می‌توانید به عقب و جلو حرکت دهید، این کار را ۱۰ مرتبه انجام دهید.

۳٫ گردش مچ پا: با حفظ همان حالت نشسته قبلی، هر دو پاشنه پا را به زمین بچسبانید و هر دو پا را از پاشنه در جهت عقربه‌های ساعت ۱۰ مرتبه بچرخانید، حرکت را ۱۰ مرتبه دیگر در جهت عکس تکرار کنید.

۴٫ پیچاندن مچ پا: حالت نشسته قبلی را حفظ کنید. مچ پای راست خود را روی ران چپ قرار دهید. با کمک دست چپ، پای راست را ۱۰ مرتبه در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید و دوباره حرکت را در جهت عکس تکرار کنید. همین حرکت را برای پای چپ هم انجام دهید.

۵٫ خم کردن زانو: حالت اولیه نشستن خود را حفظ کنید. زانوی پای راست را بالا بیاورید و دستانتان را زیر ران راست قلاب کنید. سپس بدون اینکه پاشنه یا انگشتان پای راست زمین را لمس کنند پای خود را به صورت صاف بکشید. دستان را به صورت قلاب شده در زیر ران راست نگه دارید اما اجازه دهید که دست‌ها به صورت کشیده و صاف در آیند. پای راست را تا آنجا که ممکن است از زانو خم کنید، پاشنه را تا نزدیک باسن راست خود بیاورید. این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید. سپس همین فرایند را برای پای چپ تکرار کنید.

۶٫ چرخش زانو: حالت اولیه نشستن خود را حفظ کنید. ران راست را نزدیک بدن نگه دارید و پای پایینی را به صورت دورانی از ناحیه زانو بچرخانید. این کار را ۱۰ مرتبه در جهت عقربه‌های ساعت و ۱۰ مرتبه در جهت خلاف عقربه‌های ساعت انجام دهید. سپس حرکت را به طور مشابه برای پای چپ انجام دهید.
۷٫ گردش دینامیک ستون فقرات: حالت نشسته اولیه را حفظ کنید. پاها را تا آنجا که امکان دارد از هم جدا کنید. دست‌های را به صورت صاف و کشیده نگه دارید، دست راست را روی انگشت شست پای چپ بیاورید و دست چپ را تا پشت کمر بکشید. هر دو دست را در یک خط راست نگه دارید سر را بچرخانید و مستقیماً به پشت و به دست چپ خود خیره شوید. بدن را در جهت عکس بچرخانید دست چپ را روی انگشتان پای راست بیاورید و دست راست را به سمت عقب بکشید. برای شروع این حرکت را ۱۰ مرتبه انجام دهید. سپس تدریجاً تعداد آن را افزایش دهد. در شروع کار این تمرین را به آرامی انجام دهید و به مرور زمان سرعت انجام حرکت را افزایش دهید.

۸٫ حرکت پروانه‌ای نیمه: پای راست را خم کنید و آن را روی ران چپ قرار دهید. دست چپ را روی انگشتان پای راست و دست راست را روی بالای زانوی راست قرار دهید. به آرامی با کمک دست راست، پای راست خود را به بالا و پایین حرکت دهید و اجازه دهید عضلات پا در حد امکان در حال استراحت بمانند. همین حرکت را برای پای چپ هم انجام دهید.

۹٫ چرخش زانو: همان حالت تمرین قبلی را حفظ کنید اما پای راست را با دست چپ نگه دارید. زانوی راست را به صورت دورانی بچرخانید، سعی کنید که تدریجاً شعاع دایره حرکت را بزرگتر کنید. این حرکت را ۱۰ مرتبه در جهت عقربه‌های ساعت و ۱۰ مرتبه خلاف جهت عقربه‌های ساعت تکرار کنید. سپس همین حرکت را به طور مشابه با زانوی چپ انجام دهید.

درمان‌های جراحی

برای برخی بیماران ممکن است روش‌های درمانی غیر جراحی برای مواجهه با آرتروز پا مفید نباشد و این افراد به عمل جراحی نیاز داشته باشند. روش‌های متفاوت جراحی برای درمان آرتروز پا به شرح ذیل می‌باشد:

• آرتوسکوپی دبریدمان (عمل جراحی آرتروسکوپی): این روش جراحی برای مراحل اولیه بیماری آرتروز پا به کار برده می‌شود. در این عمل، جراح با ایجاد یک شکاف کوچک روی پوست ناحیه مشکل دار پا، آرتروسکوپ که وسیله‌ای به اندازه یک مداد است و سر آن یک دوربین تعبیه شده را برای عکس برداری از محل بیماری وارد مفصل می‌کند.
• آرترو پلاستی (جراحی تعویض مفصل): این تکنیک بیشتر برای افرادی که مچ پای آنها از آرتروز آسیب دیده است به کار برده می‌شود. در این عمل مچ پای آسیب دیده با یک پروتز یا ایمپلنت مصنوعی جایگزین می‌شود.