پوکی استخوان: درمان، علائم و علت
پوکی استخوان یک بیماری است که در زنان شیوع بیشتری دارد و در آن استخوانها شکننده و مستعد شکستگی میشوند. احتمال شکستگی استخوان در افرادی که به پوکی استخوان مبتلا هستند به خصوص در لگن، مهرههای ستون فقرات و مچ دست بیش از سایرین است. در صورت شکستگی لگن، بیمار باید در بیمارستان بستری شده و غالباً تحت عمل جراحی قرار گیرد و بهبودی آن نیز زمان زیادی طول میکشد. بسیاری از زنان پس از شکستگی لگن به طور کامل بهبود نمییابند. شکستگی حاد مهرهها معمولاً بسیار دردناک است. به هر حال، این شکستگیها میتوانند بدون درد هم باشند و در برخی موارد تا مدتها پس از وقوع تشخیص داده نمیشوند و در زمانی که شما برای مشکلات دیگر از بدن خود به وسیله اشعه ایکس عکسبرداری میکنید متوجه آنها میشوید. برای مثال شکستگی مهره صدری میتواند به راحتی در عکسبرداری از قفسه سینه به وسیله اشعه ایکس دیده شود.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#cacaca”]
کلینیک ما، یک كلينيك توانبخشی باهدف کمک به حفظ يا بهبود تواناییهای فیزیکی بيماران است. دکتر رئیسالسادات با بیمارانی كار میکند که حرکات آنها ممکن است بهواسطه پیری، بیماری، عوامل محیطی و یا خطرات ورزشی، تضعیفشده باشد و هرگونه درد، بیماری یا آسیبهای فیزیکی را درمان میکند. او به دنبال شناسایی و به حداکثر رساندن کیفیت زندگی و توانایی حرکت از طریق پیشگیری، مداخله (درمان)، ارتقاء، توانبخشی، و بازتوانی است.
عارضه پوکی استخوان يا استخوان متخلخل، زمانی رخ میدهد که ایجاد استخوان جدید، معمولاً به دلیل پیری، کندتر از حذف استخوان قدیمی است. این فرایند باعث ضعف استخوانها شده و احتمال شکستن آنها را افزایش میدهد. استخوانهای مبتلابه پوکی اغلب در ناحیه لگن، ستون فقرات و مچ دست قرار دارند.[/alert]
پوکی استخوان چیست؟
معنی تحتالفظی پوکی استخوان، رخنهپذیری و پر روزن بودن استخوان است. در طول زندگی استخوانها مدام در حال تغییر هستند. فرایندهای طبیعی باعث تجزیه استخوانها شده و دو مرتبه استخوانها در سطح میکروسکوپی بازسازی میشوند. در کودکان و جوانان ساخت استخوان بیش از تجزیه آن است. در زنان باردار برای تأمین مواد معدنی مورد نیاز برای رشد جنین استخوانها بیشتر تحلیل میروند و پس از زایمان دوباره ساخته شده و تقویت میشوند.
علتها و دلایل
هر فردی میتواند به پوکی استخوان مبتلا شود، اما برخی از افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری شایع هستند. بزرگترین عامل خطر کلی زن بودن است، چراکه زنان دارای بافت استخوان کمتری نسبت به مردان هستند و بنابراین پوکی استخوان در آنها سریعتر اتفاق میافتد. دومین خطر یائسگی است.
حتی اگر شما یکی از عوامل خطر اصلی را هم نداشته باشید، هنوز هم در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارید. تراکم استخوان ۸۰ درصد توسط وراثت و ۲۰ درصد توسط سبک زندگی تعیین میشود.
شیوههای زندگی خاص میتواند در آغاز بیماری نقش داشته باشد.
سبک زندگی بدون تحرک
ورزش تحمل وزن برای استخوانها مفید است. احتمال ابتلا به پوکی استخوان در فردی که تحرک ندارد، نسبت به فردی که ورزشهای پیادهروی، دو یا وزنهبرداری را انجام میدهد، بیشتر است.
مصرف منظم الکل
الکل با توانایی بدن شما در جذب کلسیم تداخل دارد. نوشیدن دو یا چند نوشیدنی الکلی در روز میتواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد.
عوامل خطر
- سن بیش از ۶۵ سال (هم در مردان و هم در زنان)
- وراثت قفقازی و آسیایی
- سابقه شکستگی استخوان پس از ۵۰ سالگی
- سابقه خانوادگی پوکی استخوان
- اندام لاغر، ریز یا ضعیف
- توده استخوانی پایین (تعیینشده توسط اسکن DEXA پاشنه پا)
- قطع غیرطبیعی عادت ماهیانه
- بیاشتهایی عصبی یا دیگر اختلالات در خوردن
- مصرف پایین کلسیم و ویتامین D در طول زندگی
- استفاده طولانیمدت از کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد تشنج، داروهای تیروئید یا داروهای تشنج
- سیگار کشیدن
- جراحی کاهش وزن (کاهش میزان دریافت مواد مغذی، ازجمله کلسیم)
- سطوح پایین هورمون تستوسترون در مردان
اگرچه زنان در معرض خطر بیشتری هستند، مردان نیز به پوکی استخوان مبتلا میشوند. اگر شما فکر میکنید که به دلیل اینکه مرد هستید، به پوکی استخوان مبتلا نمیشوید، در افکار خود تجدیدنظر کنید. با افزایش سن جمعیت ما، حتی مردان بیشتر به این بیماری مبتلا خواهند شد.
بسیاری از عوامل خطر که زنان را در معرض خطر پوکی استخوان قرار میدهد، در مورد مردان نیز صادق است. برای مثال:
- سابقه خانوادگی
- مصرف داروهای استروئیدی
- عدم انجام ورزش
- سیگار کشیدن
- مصرف زیاد الکل
- پایین بودن سطح تستوسترون
- سطوح پایین استروژن در مردان
- داشتن سایر مشکلات پزشکی مانند
- بیماری مزمن کلیه
- بیماری ریوی
- بیماری دستگاه گوارش
- سرطان پروستات
- برخی از اختلالات خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید
انواع پوکی استخوان
دو نوع پوکی استخوان وجود دارد:
پوکی استخوان اولیه یا مرتبط با سن
این نوع از پوکی استخوان معمولاً بدون دلیل واضحی شکل میگیرد و در زنان شایعتر است اما میتواند در مردان به خصوص در پیرمردان نیز به وجود بیاید. همانگونه که قبلاً اشاره شد، در برخی از زنان نرخ تحلیل استخوان پس از یائسگی و شکستگیهایی که در گذشته برای آنها اتفاق افتاده است بسیار بالا میرود اما در بیشتر زنان پوکی استخوان قبل از سنین ۶۰ و ۷۰ سالگی، دلیل شکستگی استخوان نیست. شکستگی فشاری شایعترین نوع این عارضه است. تغییر در سبک زندگی، مصرف مکملهای کلسیم یا ویتامین D و داروهای دیگر میتواند تحلیل استخوانها را کاهش داده و روند پیشرفت این نوع از پوکی استخوان را کندتر کند.
پوکی استخوان ثانویه
این نوع از پوکی استخوان به تحلیل استخوان به دلیل ابتلا به بیماریهای دیگر اشاره دارد. این نوع از پوکی استخوان هم در مردان و هم در زنان به وجود میآید و میتواند به دلیل ابتلا به اختلالات مختلف مانند روماتیسم مفصلی، هیپرپاراتیروئیدیسم (پرکاری پاراتیروئید)، بیماری کوشینگ، بیماریهای مزمن کلیوی، میلوم مولتیپل یا مصرف داروهایی مانند داروهای ضد صرع، گلوکوکورتیکوئیدها یا لیتیوم ایجاد شود. درمان بیماری زمینهای میتواند روند کاهش تراکم استخوان هار را در پوکی استخوان ثانویه آهستهتر کند.
علائم و نشانهها
اگرچه پوکی استخوان بسیار شایع است، اما “بیماری خاموش” نامیده میشود، زیرا افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، ممکن است فاقد هرگونه علائمی باشند. پوکی استخوان در مراحل اولیه خود، دارای هیچ علائمی نیست که، درواقع، پیشگیری را ضروری سازد.
- هنگامیکه پوکی استخوان استخوانهای شمارا تضعیف کرده باشد، شکستگیها میتواند بسیار راحتتر از معمول رخ میدهد.
- شما ممکن است دردی را در استخوانها و عضلات خود احساس کنید، بهویژه در ناحیه کمر.
- یک علامت هشداردهنده پوکی استخوان درد ناگهانی و شدید در ناحیه تحتانی کمر است که توسط دارو بهبود نمییابد.
- در صورت ابتلا به پوکی استخوان، تنها با یک خم شدن ساده ممکن است یک شکستگی متراکم در ستون فقرات شما ایجاد شود.
- علاوه بر درد شدید، مهره فرورفته ممکن است موجب کاهش ارتفاع و یا بدشکلی در ستون فقرات و درنتیجه وضعیت بدنی خمیده شود.
تشخیص
علاوه بر بررسی تاریخچه کامل پزشکی شخصی و خانوادگی و معاینه فیزیکی، پزشک شما عکسبرداری اشعه ایکس را برای اندازهگیری تراکم استخوان بهمنظور تأیید تشخیص پوکی استخوان تجویز میکند. پزشک شما یک ارزیابی پزشکی برای تشخیص پوکی استخوان انجام داده و خطر ابتلا به شکستگی استخوان را تخمین میزند. او همچنین ممکن است آزمایش خون و ادرار را برای شما تجویز کند. آزمایشات عبارتاند از:
- سطح کلسیم خون
- اندازهگیری کلسیم ادرار ۲۴ ساعته
- آزمایشات عملکرد تیروئید
- سطح هورمون پاراتیروئید
- سطح تستوسترون در مردان
- آزمایش هیدروکسی-۲۵ ویتامین D برای تعیین اینکه آیا میزان ویتامین Dدر بدن کافی است یا خیر
- آزمایشات نشانگر بیوشیمیایی، مانند NTX و CTX
بسته به علائم شما و سایر عوامل خطر، پزشک شما ممکن است بخواهد آزمایشاتی برای تشخیص سایر بیماریهایی که میتوانند منجر به پوکی استخوان شود را برای شما تجویز کند. این پوکی استخوان ثانویه نامیده میشود. اگر شما به عارضه دیگری که موجب پوکی استخوان میشود، مبتلا باشید، درمان آن عارضه بهطورمعمول بهسلامت استخوانهای شما کمک خواهد کرد. اما، در بسیاری از افراد، اغلب علت شناختهشدهای برای پوکی استخوان وجود ندارد.
شما یکروزه به پوکی استخوان مبتلا نمیشوید، بلکه در طی سالها بهتدریج تراکم استخوان را از دست میدهید. آزمایش بدون درد تراکم استخوان (که سنجش تراکم استخوان نیز نامیده میشود)، استخوانهای شمارا با یک جوان، بالغ سالم مقایسه میکند و به پزشک شما میگوید که آیا شما در حال حاضر به پوکی استخوان مبتلا هستید یا خیر، و یا تا چه حد در معرض خطر ابتلا به این بیماری در آینده قرار دارید.
پس از آزمایش تراکم استخوان، پزشک به شما نمره FRAXمیدهد، که خطر ابتلا به شکستگی در عرض ۱۰ سال را تخمین میزند. نمره بر مبنای نتایج آزمایش سنجش تراکم استخوان و همچنین سایر عوامل فردی قرار دارد.
انواع آزمایش تراکم استخوان
دو نوع آزمایش تراکم استخوان وجود دارد:
غربالگری پاشنه: غربالگری پاشنه از اولتراسوند برای تشخیص پوکی استخوان در پاشنه پا استفاده میکند. دقت این آزمایش بهاندازه اسکن DEXA نیست، اما گام اول خوبی است. اگر غربالگری پاشنه پوکی استخوان را نشان دهد، پزشک شما ممکن است یک اسکن DEXA را توصیه کند..
اسکن DEXA : اسکن DEXA شبیه به اسکن اشعه ایکس است. شما بر روی یک میز دراز میکشید و یک دست متحرک در طول ستون فقرات، باسن و رانهای (استخوان ران) شما حرکت میکند و تراکم استخوان را با استفاده از دو پرتو اشعه ایکس، هر یک با سطوح مختلف انرژی، اندازهگیری میکند. این تست باید حتماً توسط پزشک تجویز شود و شرکت بیمه ممکن است پیش از اینکه این آزمایش را تحت پوشش قرار دهد، به تأیید پزشک نیاز داشته باشد.
درمان
اگر شما عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان را دارید، و یا مطمئن نیستید، حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
دارو درمانی
در هنگام انتخاب صحیح داروی پوکی استخوان باید عوامل متعددی را در نظر بگیرید. این عوامل عبارتاند از جنسیت شما، سن شما، شدت پوکی استخوان و ترجیح شخصی. شایعترین انواع داروهای تجویزشده عبارتاند از: بیس فسفونات ها، هورمون پاراتیروئید و دنوزوماب.
داروهای پوکی استخوان به شیوههای مختلف عمل میکنند. یک فرد مبتلابه پوکی استخوان شدیدتر یا شکستگی استخوان ممکن است یک داروی متفاوت از یک فرد مبتلابه پوکی استخوان خفیفتر را دریافت کند. پزشک شما هنگام تجویز دارو مشکلات سلامتی دیگر شمارا نیز در نظر خواهد گرفت. بهطور مثال، اگر شما به سرطان پستان یا لخته شدن خون مبتلا باشید، شما نباید استروژن مصرف کنید. همچنین، اگر استخوانهای شما در معرض درمان تابش قرارگرفته باشد، نباید تریپاراتید برای شما تجویز شود. .
همه این داروها برای زنان یائسه توصیه میشود. برخی دیگر برای مردان مبتلابه پوکی استخوان تأییدشده است.
شایعترین اثر جانبی ناراحتی معده است، اما این تنها در ۵ درصد از افرادی که این داروها را مصرف میکنند، اتفاق میافتد. پرولیا تنها داروی مورد تأیید برای افراد مبتلابه نارسایی کلیه است.
ورزش تحمل وزن
یک برنامه تمرین ورزشی ایمن قادر به تقویت استخوانها و بهبود تعادل و هماهنگی آنها است، که خطر افتادن شکستگی استخوانها را کاهش میدهد. یک برنامه ورزشی طراحیشده به شیوه صحیح میتواند به کاهش عوارض پوکی استخوان کمک کند.
توصیههای ورزشی شامل پیادهروی و ایستادن کنار صندلی، استفاده از کشها و وزنههای آزاد، یوگا و پیلاتس هستند.
بهترین تمرینات ورزشی برای ایجاد و حفظ تراکم استخوان عبارتاند از:
- ورزش تحمل وزن، مثل پیادهروی، که باعث میشود شما با قرار گرفتن در حالت قائم برخلاف نیروی جاذبه کارکنید.
- تمرینات تقویت عضلات ،مانند بلند کردن وزنه، که باعث میشود شما در حالت ایستاده ، نشسته، یا دمر برخلاف نیروی جاذبه کارکنید.
فعالیتهای غیرضربهای مانند تمرینات تعادلی، عملکردی، و وضعیتی نیز ممکن است برای افراد مبتلابه پوکی استخوان مفید باشد. اگرچه این تمرینات موجب ایجاد و حفظ تراکم استخوان نمیشوند، اما میتوانند قدرت عضلات را افزایش داده و خطر افتادن و شکستگی را کاهش دهند.
توانبخشی پوکی استخوان
یک برنامه توانبخشی پوکی استخوان میتواند برای تأمین نیازهای فردی شما، بسته به نوع و شدت این بیماری طراحی شود. هدف از طراحی این برنامه کمک به شما در بازگشت به بالاترین سطح عملکرد و استقلال ممکن و درعینحال بهبود کیفیت کلی زندگی – ازلحاظ جسمی، عاطفی و اجتماعی است. برنامه توانبخشی بر کاهش درد، کمک به پیشگیری از شکستگی و به حداقل رساندن پیشرفت پوکی استخوان متمرکز است.
برای کمک به رسیدن به این اهداف، یک برنامه توانبخشی پوکی استخوان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- برنامههای ورزشی برای افزایش تحمل وزن و تناسباندام
- تکنیکهای مدیریت درد
- مشاوره تغذیهای برای افزایش مصرف کلسیم و ویتامین D و کاهش مصرف کافئین و الکل
- ابزارهای کمکی برای بهبود ایمنی در خانه
- آموزش بیمار و خانواده بیمار، بهویژه در مورد پیشگیری از افتادن
درمان مغناطیسی پوکی استخوان
درمان مغناطیسی برای پوکی استخوان از همان قوانین اعمالشده در درمان آرتریت پیروی میکند. قوانینی مانند اینکه مگنتها باید تا حد امکان به نقطه درد نزدیک شوند. ازآنجاییکه پوکی استخوان عمدتاً در استخوانهای بلند یافت میشود (اگرچه تمام استخوانهای دارای تراکم کم میتوانند به این عارضه مبتلا شوند) اغلب مفاصل اصلی تحمل بار مبتلا میشوند.
شکستگیها در افراد مبتلابه پوکی استخوان بسیار شایع هستند و مگنتها میتوانند توانایی بدن در بهبود شکستگی استخوان را افزایش دهند. اگر شما به شکستگی استخوان مبتلا هستید، مگنتها باید بلافاصله پس از شکستگی بر روی ناحیه شکستگی اعمال شوند. اگر استخوان گچ گرفته شده باشد، استفاده از مگنت تا زمان باز کردن گچ امکانپذیر نخواهد بود، اما بهمحض باز کردن گچ،استفاده از مگنت بلامانع است.
پیگیری و مراقبت
پوکی استخوان و شکستگیهای ناشی از آن، جزئی از روند پیری طبیعی محسوب نمیشوند. شما میتوانید اقدامات زیادی برای محافظت از استخوانهای خود در طول زندگی انجام دهید. شما هرگز برای بهبود سلامت استخوانهای خود بیشازاندازه جوان یا پیر نیستید. پیشگیری از پوکی استخوان باید در دوران کودکی آغاز شود. اما نباید در همانجا متوقف گردد. صرفنظر از سن، عادات شما میتواند سلامت استخوانها را برای بقیه عمر تحت تأثیر قرار دهد. پس اکنون زمان اقدام است.
مصرف کلسیم و ویتامین D
کلید پیشگیری از پوکی استخوان افزایش مصرف کلسیم و ویتامین D است. مقدار کلسیم موردنیاز بدن به سن شما بستگی دارد. از پزشک خود در مورد دوز مناسب برای بدن خود سؤال کنید. بهتر است مصرف کلسیم در طول روز صورت گیرد بهطوریکه بدن قادر به جذب بهتر آن باشد. مصرف ویتامین D نیز به جذب کلسیم کمک میکند. شما باید روزانه بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ واحد بینالمللی ویتامین D دریافت کنید.
شیوه زندگی سالم
مصرف سیگار، کافئین و حتی نوشابههای گازدار، و تمامی موادی که موجب حذف کلسیم از استخوانهای شما میشوند را ترک کنید. مصرف الکل را به ۳-۲ مرتبه در روز محدود کنید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.