طب فیزیکی و زخم بستر

زخم بستر چیست؟

زخم بستر یکی از مشکلات شایعی است که بیماران بستری و بیمارانی را که به هر دلیل دچار مشکلات حرکتی شده اند و به مدت طولانی مجبور به استراحت در بستر هستند درگیر می کند. زخم بستر نوعی آسیب بافتی است که به دلیل وارد آمدن فشار طولانی مدت به قسمت هایی از بدن و اختلال گردش خون و کاهش خون رسانی به آن قسمت از بدن رخ می دهد. که زخم فشاری نیز نامیده می شود.

ناحیه بین باسن و قسمت های تحتانی کمر ، پاشنه پا و آرنج از نواحی شایع بروز زخم های فشاری هستند. افرادی که به دلیل بروز معلولیت و ضایعه نخاعی روی ویلچر می نشینند، در معرض خطر ابتلا به زخم بستر در ناحیه باسن می باشند. زخم های فشاری در اثر وارد آمدن فشارهای طولانی مدت بر قسمت های مختلف بدن و معمولا” بعد از آسیب های پوستی شدید اتفاق می افتد و گاهی ممکن است به حدی جدی باشد که منجر به مرگ بیمار شود. وارد شدن فشار در طولانی مدت باعث قطع جریان خون در قسمت تحت فشار شده که این وضعیت سبب نرسیدن اکسیژن به سلول ها و مرگ آنها می شود. مرگ سلول ها زمینه ایجاد زخم و عفونی شدن آن را فراهم می کند و در صورت عدم درمان مناسب عواقب جبران ناپذیری را برای فرد به همراه خواهد داشت .

دردناک شدن اطراف زخم ، بدبو شدن زخم، ترشحات عفونی و تورم و التهاب زخم از جمله علائم نشان دهنده عفونی شدن زخم بستر هستند که اقدامات درمانی ویژه ای را لازم دارد.

ابتلا به زخم بستر در هر سنی ممکن است اتفاق بیافتد، ولی در افراد مسن شیوع بیشتری دارد.

انواع زخم بستر:

زخم سطحی : زخم بستر سطحی با آسیب پوست شروع می شود و در نهایت منجر به آسیب بافت های زیرپوستی می شود. زخم دیده می شود.

زخم عمقی: زخم عمقی از بافت های زیرپوستی و عمقی شروع می شود و تنها علامت آن کمی قرمزی در سطح پوست است. زخم دیده نمی شود.

مراحل زخم بستر

در ابتدا رنگ پوست منطقه تحت فشار تغییر کرده به رنگ قرمز متمایل می شود.

پس از چند روز پوست ناحیه نیز دچار تحلیل شده و زخم کم کم نمایان می شود.

در مرحله بعدی زخم پیشرفت کرده و آسیب بافت های عمقی تر آغاز می شود.

در صورت عدم درمان تمام لایه های پوست و بافت های عمقی تر از بین رفته و ممکن است استخوان نیز درگیر شود و عفونت محل زخم که می تواند بسیار جدی باشد رخ دهد.

افراد مستعد ابتلا به زخم بستر ؟

بیماران دچار آسیب های مغزی و فلج مغزی که اندام های فلج دارند و افرادی که به دلیل ضایعات نخاعی دچار فلج اندام های حرکتی شده اند و روی ویلچر می نشینند.
افرادی که به دلیل بیماری مدت طولانی در بستر هستند و توان حرکت دادن اندام های خود را ندارند.
بیماران بستری پس از جراحی های ارتوپدی و شکستگی ها
افراد سالمند که به دلیل کهولت سن توانایی های حرکتی خود را از دست داده اند.
افراد مبتلا به دیابت
افراد مبتلا به بی اختیاری ادرار و مدفوع
بیماران بیهوش که مدت طولانی روی تخت بی حرکت هستند.
کشیده شدن پوست بیماران روی سطح زبر در حین جابه جایی
مرطوب ، گرم و یا چروک بودن لباس یا ملحفه زیر بدن بیمار

کدام نواحی بدن مستعد زخم بستر هستند؟

زخم بستر بیشتر در نقاطی از بدن که پوست روی برجستگی های استخوانی قرار گرفته و در بین آن ها عضله ای وجود ندارد، اتفاق می افتد.
این نقاط عبارتند از:

در وضعیت طاقباز: پشت سر، شانه، آرنج، دنبالچه و پاشنه پا
در وضعیت خوابیده به پهلو: گوش، شانه، لگن، زانو و قوزک پا
در وضعیت نشسته: تیغه شانه، باسن، کف و پاشنه پا

پیش گیری از ابتلا به زخم بستر

راه رفتن و تحرک داشتن بیمار
هنگامی که فرد در وضعیت خوابیده است ، باید هر دو ساعت وضعیتش را تغییر دهد.
اگر روی صندلی چرخدار نشسته است هر ۱۰ تا ۱۵ دقیقه با کمک دست ها، نشیمنگاه را از صندلی بلند کند تا این ناحیه از فشار آزاد شود.
در موارد خوابیدن یا نشستن های طولانی مدت، از تشک مواج استفاده شود.
نواحی تحت فشار و مستعد زخم بستر، مرتبا” از نظر وجود قرمزی، رنگ پریدگی، سیاهی، گرما و حساسیت به لمس مشاهده و بررسی شود.
درمان بیماری های جانبی مانند بی اختیاری ادرار، تورم و کم خونی
رعایت اصول ایمنی هنگام جابه جایی بیمار جهت جلوگیری از ساییده شدن پوست بیمار
شستشوی مرتب و بهداشتی پوست آسیب دیده.
خشک کردن پوست محل تحت فشار در بیمارانی که به مدت طولانی در بستر هستند.
تغذیه مناسب و غنی از ویتامین ها، پروتئین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن جهت کمک به سلامت پوست بیمار تحت نظر متخصص تغذیه.
فیزیوتراپی و تمرین درمانی بر پایه افزایش تحرک اندام های ضعیف شده و پیشگیری از قطع جریان خون به آن مناطق.

– هدف اصلی طب فیزیکی و توانبخشی پیشگیری از به وجود آمدن زخم بستر است .
– زخم بستر از عوارض ثانویه بسیاری از بیماریهایی است که باعث فلجی یا بی حرکتی می شوند.
– استفاده از تشک مناسب از جمله تشک های مواج،قرارگیری بیمار در پوزیشن های مناسب، تغییر وضعیت بیمار (هر دو ساعت یکبار ) به خصوص در بیمارانی که مدت های طولانی در بستر بوده و به دلیل ضعف قادر به حرکت نیستند ، تمرینات دامنه حرکتی و ضربه و ماساژ نواحی تحت فشار از مهمترین راهکارهای پیشگیری از زخم بستر محسوب می شوند.
-نقش دیگر طب فیزیکی و توانبخشی کمک به درمان زخم بستر است.
-تپش قلب ، تب ، سرگیجه و ضعف و بی حالی بیمار از علائم عفونی شدن زخم و انتشار آن در بدن است.
-برای جلوگیری از عفونت محل زخم باید به طور مرتب با سرم های مخصوص شستشو داده شود.
-استفاده از پانسمان های پیش ساخته حاوی نقره یا کربن می تواند به جلوگیری از عفونت زخم و تسریع بهبودی زخم کمک کند.
-بافت های مرده همچنین به عنوان یک مانع در زمینه ترمیم زخم شناخته می شوند و برداشتن آنها می تواند روند به بهبودی و ترمیم بافت کمک کند.
-اخیرا کاربرد ازن تراپی و پی آرپی در بهبود زخمهای بستر رایج شده است.
– اقدامات فیزیوتراپی و کاردرمانی که شامل تکنیک های موبیلیزاسیون مفاصل مختلف بدن ، تکنیک های درمان دستی و استفاده از عوامل فیزیکی و حرارتی است. روشهای طب فیزیکی باعث افزایش جریان خون در ناحیه زخم، پاکسازی عفونت، کاهش تورم و جلوگیری از چسبندگی زخم به بافت های زیرین و تقویت عضلات اطراف می شود، در نتیجه به ترمیم زخم و جلوگیری از عمیق شدن آن کمک می کند.