نقش طب فیزیکی و توانبخشی و درمان دیابت

شایع ترین بیماری متابولیکی انسان که مرگ و میر و عوارض ناتوان کننده قابل توجهی دارد.، دیابت می باشد. با وجود تلاش های متخصصین هنوز درمان قطعی برای این بیماری شناخته نشده و بهترین کار پیشگیری از عوارض غیر قابل جبران این بیماری با تشخیص زودرس و درمان مناسب است . طب فیزیکی و توانبخشی در پیشگیری، تشخیص و کنترل به هنگام عوارض ناشی از دیابت نقش مهمی ایفا می کند.

هم اکنون در ایران بیش از ۵ میلیون نفر بیمار مبتلا به دیابت وجود دارد که طی ۱۵ سال آینده تعداد بیماران دیابتی به ۲ برابر افزایش خواهد یافت.

متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی با راهکارهایی برای آموزش بیمار و خانواده، اصلاح الگوی زندگی و فعالیت های روزمره بیماران ، ورزش درمانی مناسب و استفاده از روش های فیزیکی و دارویی و تزریقات تخصصی تشخیصی و درمانی کمک های مؤثری در توانبخشی به بیماران مبتلا به دیابت می کنند.

انواع روش های  فیزیوتراپی و کنترل دیابت

در طب فیزیکی با استفاده از انواع روش های  فیزیوتراپی مانند سرما و گرما درمانی، الکتریسیته درمانی، لیزر درمانی، شاک ویو و مگنت درمانی و درمان های دستی ، عوارض اسکلتی عضلانی ناشی از دیابت کنترل می شود.

طب فیزیکی و توانبخشی با تجویز کفش ، کفی ، آرتز و پروتز برای بیماران دیابتی که دچار عوارض ناشی از دیابت مانند آسیب های عصبی ، زخم های دیابتی و یا قطع عضو شده اند، به بهبود عملکرد آنها کمک می کند.

ورزش درمانی و دیابت

همچنین طب فیزیکی و توانبخشی با ورزش درمانی (ورزش های هوازی ، آبی ، تقویتی و انعطاف پذیری ) و تغذیه مناسب که راه کارهای بهبود کیفیت زندگی می باشند ، از شیوع چاقی و بیماری های قلبی عروقی در بیماران دیابتی جلوگیری می کند.

متخصصین توانبخشی با توجه به وضعیت جسمانی، سن، وضعیت کنترل قند و بیماری های زمینه ای همراه در بیمار مبتلا به دیابت ، ورزش مناسب را برای او تجویز می کنند.

متخصص طب فیزیکی باید در هر نسخه ورزشی به نوع ورزش، شدت، مدت هر جلسه، فواصل جلسات و احتیاطات کنترل قند، قبل، حین و پس از انجام ورزش توجه کند. ورزش درمانی در بیماران مبتلا به دیابت باعث کاهش قند خون و بهبود شرایط قلبی ریوی می گردد.

مراقبت های بیماران دیابتی در هنگام ورزش کردن

به دلیل افت قند افراد دیابتی در هنگام ورزش کردن ، این بیماران باید از علائم کاهش قند خون آگاهی داشته باشند. بیماران دیابتی حتما” باید قبل از ورزش و هنگام ورزش طولانی، قند خون خود را چک کنند و در صورتی که قند خونشان خیلی پایین بود ورزش کردن را متوقف کنند.

همچنین بیمارانی که انسولین تزریق می کنند، در صورت انجام فعالیت های ورزشی، توجه داشته باشند که انسولین را در عضلات دست یا پا تزریق نکنند. بهترین محل تزریق برای این افراد ناحیه شکم می باشد.

در حین انجام فعالیت های ورزشی در افراد مبتلا به دیابت علاوه بر افت قند خون ، زخم شدن پا نیز نکته مهم دیگری است که با پوشیدن کفش مناسب و بررسی اندام ها قبل و بعد از ورزش می توان از آن پیشگیری کرد. سندرم تونل کارپال و آسیب اعصاب محیطی (نوروپاتی ) از مهمترین علل احساس خواب رفتگی و گزگز اندام ها در افراد دیابتی می باشد ، که متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی با تشخیص به موقع این دو علت با کمک نوار عصب و عضله ، به کنترل موثرتر آنها پرداخته و از ایجاد عوارضی مانند ضعف اندام و زخم در بیمار دیابتی جلوگیری می کنند.

بیماران دیابتی به دلیل اختلال سیستم عصبی خودکار ، از خشکی پوست پاها شکایت دارند . ضعف حرکتی، اختلال حس و اختلال تعریق پاهای بیمار را به ایجاد زخم مستعد می کند. و چون زمان بهبود زخم در افراد دیابتی طولانی تر است، زخم پا در دیابتی ها بسیار جدی است .

برای پیشگیری و درمان زخم های دیابتی رعایت چه نکاتی الزامی است؟

برای پیشگیری و درمان زخم های دیابتی ، اولین نکته رعایت رژیم و کنترل سطح قند خون و نکته مهم دیگر بررسی روزانه پا از نظر زخم، پینه، قرمزی و استفاده از کرم های نرم کننده (کرم لانولین) برای کاهش خشکی و ترک بین انگشتان پا در افراد مبتلا به دیابت می باشد. از آنجایی که افراد دیابتی دچار اختلال حس هستند باید هر دو سه ماه ناخن های پاها ، توسط پزشک معاینه شده و کالوس ها(پینه ها) برداشته شود.

در بیماران دیابتی ناخن ها نباید گرد بلکه باید به صورت خطی کوتاه شوند.حتما” باید  از صندل و کفش مناسب استفاده شود.کفش فرد دیابتی باید دارای سایز مناسب (نه تنگ و نه گشاد)، عمق کافی و پنجه پهن باشد و کفی نرمی داشته باشد. متخصص توانبخشی در بیماران دیابتی که دچار بی حسی یا تغییر شکل پا شده اند،برای تجویز کفش مناسب از اسکن کف پا استفاده می کند.

امر مهم در ترمیم زخم های دیابتی ، بهبود خون رسانی در بدن بیمار است. با توجه به شرایط از شستشو با محلول های خاص یا پانسمان های تخصصی نیز برای ترمیم زخم استفاده می شود.

تزریق پلاسمای غنی از پلاکت(پی آر پی) و ازن درمانی نیز می تواند در درمان زخم های مقاوم در افراد دیابتی موثر باشد و باعث تسریع بهبود زخم شود.

دیابت و اختلالات اسکلتی و عضلانی

عارضه ی دیگری که بیماران دیابتی به آن دچار می شوند، اختلالات اسکلتی و عضلانی مانند: شانه یخ زده که بیمار دچار محدودیت حرکتی شانه و بازو است، التهاب رباط های مختلف، جمع شدگی پوست کف دست، خشکی و سفتی مفاصل و افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان می باشد. دارو درمانی، بکارگیری طب فیزیکی، ورزش درمانی و تزریقات داخل مفصلی یا بافت نرم ، می تواند در کنترل درد و بهبود عملکرد این بیماران مفید باشد.