درمان و علائم بیماری نقرس (نقرص) چیست؟

نقرس نوعی از آرتروز بوده که به شدت دردناک است و به دلیل وجود کریستال‌های اورات سدیم در مفاصل به وجود می‌آید. ممکن است این کریستال‌ها برای مدت زیادی در بدن وجود داشته باشد بدون اینکه شما از وجود آنها اطلاعی داشته باشید اما در یک موقعیت خاص باعث حمله نقرسی می‌شوند. نقرس به دلیل برخی فرایندهای شیمیایی که در بدن انجام می‌شود، به وجود می‌آید. موادی که به آنها اورات گفته می‌شود در بدن انباشته می‌شود که ممکن است به دلیل اینکه کلیه قادر به دفع به موقع و کافی این مواد از بدن نیست این انباشتگی به وجود آید. به مرور زمان این اورات در مفاصل و اطراف آنها جمع می‌شود.

[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#cacaca”]

مفاصل که به عفونت مبتلا شوند، ظاهری مانند مفاصل دچار نقرس پیدا می‌کنند، بنابراین پزشک نیاز به بررسی و رد احتمال عفونی شدن مفاصل دارد. دکتر رئیس السادات نه تنها به شما در مورد درمان حمله حاد نقرسی کمک می‌کند بلکه در مورد راه‌های پیشگیری از حملات بعدی نقرس هم با شما صحبت خواهد کرد. او همچنین نیاز به مراقبت‌های خاص از پا یا نیاز به کفش یا کفی کفش مناسب و یا هر وسیله کمکی مورد نیاز دیگر را برای شما بررسی می‌کند.[/alert]

علائم بیماری نقرس

کریستال‌های اورات باعث التهاب مفاصل می‌شود؛ در مفاصل درگیر علائم زیر مشاهده می‌شود:

• درد بسیار شدید
• قرمزی
• تب در ناحیه مفصل
• التهاب
• در ناحیه مفصلی که دچار حمله نقرس شده، پوست براق به نظر می‌رسد و شاید لایه‌ای از پوست برداشته شود.
• حمله نقرس معمولاً بر انگشت شست پا در هنگام شب تأثیر می‌گذارد. علائم به سرعت گسترش یافته و در مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت از مشاهده اولین علائم به بدترین حالت خود می‌رسد.
• هر تماس آرامی با مفصل بسیار دردناک است. حتی وزن ملحفه یا پوشیدن جوراب غیر قابل تحمل می‌شود.

علائم نقرس غالباً در انگشت شست پا به وجود می‌آید اما مفاصل دیگر که ممکن است مورد حمله قرار گیرند، عبارتند از:

• مفاصل پاها
• مچ پا
• زانوها
• آرنج‌ها
• مچ دست
• انگشتان دست

نقرس چند مفصلی

اگر چندین مفصل همزمان دچار التهاب ناشی از نقرس شوند به آن نقرس چند مفصلی گفته می‌شود. در موارد بسیار نادر ممکن است نقرس به مرکز بدن مثل ستون فقرات، شانه‌ها و ران‌ها کشیده شود.

کریستال‌های اورات ممکن است در بیرون مفصل یا حتی زیر پوست جمع شوند. جایی که توده‌های سفیدرنگ و ریز کریستال‌های اورات شکل می‌گیرند، توفوس نامیده می‌شود. این‌ها دردناک نیستند ولی در پاره‌ای موارد پاره شده و مایعی چرک مانند که از ذرات ریز کریستالی سفید رنگ تشکیل شده، از داخل آن تخلیه می‌شود. این مواد کریستال‌های اورات هستند.

نقرس چگونه شکل می‌گیرد؟

صرف وجود اورات در خون نمی‌توان گفت که شخص به نقرس مبتلا شده است. وجود مقداری اورات در خون نرمال و طبیعی است. وقتی که سطح اورات خون بالا می‌رود، بدن آن را از طریق کلیه‌ها و سپس از طریق ادرار دفع می‌کند؛ بنابراین اگر بدن مقدار بیش از اندازه اورات تولید کند و یا کلیه در دفع اورات اضافی ناتوان باشند، سطح اورات خون بالا خواهد رفت. اگر سطح اورات از میزان مشخصی بالاتر برود (به مقدار اشباع برسد) آنگاه شروع به ساختن سدیم اورات می‌کند.

این کریستال‌ها غالباً اطراف بافت مفاصل جمع می‌شوند؛ به خصوص مفاصل انتهایی پاها و دست‌ها مثل مفاصل انگشتان دست‌ها و مفاصل انگشتان شست پا.

شما متوجه نمی‌شوید که این اتفاقات در بدن شما می افتد. زمانی که مقدار زیادی کریستال در مفاصل شما جمع می‌شود برخی از آنها به حفره‌های داخل مفصل نشت می‌کنند (فضای بین استخوان‌ها). این فرایند “ریختن یا جاری شدن کریستال” نامیده می‌شود. کریستال‌های سخت سوزنی شکل با پوشش مفاصل (سنوویوم) برخورد کرده و با سرعت بسیار بالایی باعث تورم زیاد مفصل می‌شوند.

فرایند متورم شدن مفصل به خاطر شکست کریستال‌ها در مفصل به وجود آمده که به آرامی پس از چند روز یا چند هفته در مفصل رسوب کرده و حمله می‌کند. زمان این فرایند به مقدار نشت کریستال در مفصل بستگی دارد.

علل بروز نقرس

نقرس در افرادی که مدت زیادی سطح بالایی از اورات در خون خود دارند و باعث شکل گیری کریستال‌های اورات می‌شود اتفاق می افتد.

• حدود دوسوم اورات در بدن ما از شکست و تجزیه پورین که به طور طبیعی در سلول‌های بدن وجود دارد، به‌وجود می‌آید.
• یک سوم باقی مانده از شکست و تجزیه پورین در برخی مواد غذایی‌ها و نوشیدنی‌ها ایجاد می‌شود.

نقرس مزمن توفوسی

• باعث حمله ناگهانی تورمی می‌شود.
• تجمع کریستال می‌تواند باعث شکل‌گیری توفوس درون و اطراف مفصل شود.
• این توفوس سخت می‌تواند رشد کرده و باعث فشار و آسیب به غضروف و استخوان شود.
• این آسیب‌دیدگی دقیقاً مشابه آسیب‌دیدگی‌های ناشی از آرتروز است.
• می‌تواند باعث درد روزانه و منظم در هنگام استفاده از مفصل درگیر شود.
• برخی از توفوس ها به راحتی در زیر پوست قابل مشاهده است (قسمت غیر قابل مشاهده توفوس در مفاصل شما و بافت‌های پایین‌تر معمولاً کاملا گسترش یافته است).

نقرس ابتدایی

غالبا نقرس در ابتدا به دلیل ترکیب عواملی که می‌تواند بر سطح اورات خوت تأثیر داشته باشد به وجود می‌آید:

• ژن‌ها: داشتن کلیه‌هایی که توان دفع مؤثر اورات را ندارند
• اضافه وزن و چاقی: هرچه بدن بزرگ‌تر و چاق‌تر باشد روزانه اورات بیشتری تولید می‌کند بنابراین اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید احتمالاً بدن شما اورات بیشتری تولید کرده که کلیه توان دفع آن را نخواهد داشت

نقرس ثانویه

در مواردی که دلایل شناخته شده باشد، اگر شما یکی از عوامل زیر را دشته باشید کلیه قادر به دفع اورات نخواهد بود:

1. چربی خون (بالا بودن سطح کلسترول و چربی‌های خون)
2. فشار خون بالا
3. دیابت نوع دو

سندرم متابولیک. که ترکیب سه مشکل بالا است و معمولاً به عنوان سندرم متابولیک شناخته شده و باعث افزایش سطح اورات خون می‌شود.

4. بیماری‌های کلیوی که با وجود آن، کلیه قادر به دفع مؤثر اورات خون نیست
5. برخی از قرص‌ها مانند قرص‌های ادرار آور (قرص‌های آب)
6. اختلال خونی مزمن نادر که باعث می‌شود که خون تعداد زیادی سلول خونی تولید کند. سطح اورات تولید شده ناشی از شکست و تجزیه این سلول‌ها ممکن است بالا باشد.

عوامل محرک برای حمله نقرس

اگر شما مستعد ابتلا به نقرس بوده و کریستال اورات در مفاصل شما انباشته شده است، عوامل مختلفی باعث حرکت کریستال‌های اورات از غضروف می‌شود که باعث حمله حاد نقرس خواهد شد. این موارد عبارتند از:

• یک ضربه یا جراحت در مفصل مبتلا
• یک بیماری مثل ذات‌الریه یا آنفولانزا که باعث تب‌دار شدن می‌شود.
• یک عمل – که باعث افزایش درجه حرارت بدن می‌شود.
• پرخوری و نوشیدن زیاد الکل
• کم آبی بدن

نقرس کاذب

نقرس کاذب یا آرتریت کریستال‌های فسفات کلسیم می‌تواند باعث حمله شود. در این نوع از آرتریت به جای کریستال اورات، کریستال‌های کلسیم در غضروف مفاصل انباشته می‌شوند.

• این حمله بیشتر از انگشتان شست پا بر زانوها تأثیر دارد.
• در افراد مبتلا به آرتروز استخوان بیشتر دیده می‌شود.

تشخیص نقرس

تشخیص نقرس معمولاً براساس علائم و معاینات مفاصل انجام می‌شود اما ممکن است پزشک دستور انجام برخی از آزمایشات را بدهد:

• آزمایش خون می‌تواند میزان اورات در خون را مشخص کند.
• عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس. اگر شما نقرس مزمن دشته باشید عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس از مفاصل می‌تواند آسیب‌های مفاصل را نشان دهد؛ اما عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس به ندرت برای اطمینان از تشخیص مفید است زیرا در ابتدای شکل‌گیری بیماری نقرس همه چیز به صورت نرمال به نظر می‌رسد.
• اولتراسوند مفاصل می‌تواند برای شناسایی علائم اولیه نقرس به کار رود و در زمانی که تشخیص مشکوک است با استفاده از این روش می‌توان از وجود یا عدم وجود بیماری اطمینان حاصل کرد.
• معاینه مایع سینوویوم شامل نمونه‌برداری از مایع درون مفصل از طریق یک سوزن و مشاهده آن زیر میکروسکوپ برای شناسایی کریستال‌های اورات موجود در آن.

درمان بیماری نقرس

درمان بیماری نقرس دو جنبه اساسی دارد:

• درمان حمله حاد تورمی وقتی که یک یا چند مفصل بسیار متورم و دردناک می‌شود.
• درمان تکمیلی برای کاهش سطح اورات خون و دفع کریستال‌های اورات.

درمان حمله نقرسی حاد

درمان نقرس حاد به وسیله یخ

قرار دادن یک کیسه یخ روی محل بیماری باعث درمان نقرس و کاهش تورم، حرارت و درد ناشی از حمله نقرسی حاد می‌شود.

استراحت دادن به مفصل دردناک

استراحت دادن به مفصل دردناک هم باعث کاهش درد ناشی از حمله حاد نقرسی می‌شود. قراردادن یک قفس دور زانو یا قسمت دردناک پا برای جلوگیری از فشار وزن ملحفه در هنگام شب می‌تواند به کاهش درد کمک کند.

دارو درمانی برای درمان حمله نقرس

• داروهای ضد التهایی غیر استروئیدی (NSAID). درد ناشی از حمله‌های حاد نقرس معمولاً با داروهای خوراکی ضد التهابی غیر استروئیدی به راحتی درمان می‌شود
• کلشی سین. کلشی سین از گیاه زعفران ساخته می‌شود. کلشی سین داروی ضد درد نیست اما برای درمان التهاب ناشی از برخورد کریستال‌ها با پوشش مفصل و درمان نقرس بسیار مفید است.
• استروئیدها. پزشک ممکن است که تزریق استروئید در مفصل یا عضله و یا دوره کوتاهی مصرف قرص‌های استروئیدی را تجویز کند (معمولاً برای چند روز)

درمان مداوم برای کاهش اورات

داروهایی که برای کاهش درد حمله نقرسی حاد تجویز می‌شود باعث دور شدن کریستال‌های اورات از مفاصل می‌شود ولی سطح اورات خون را کاهش نمی‌دهد.

• آلوپورینول: آلوپورینول شایع‌ترین داروی کاهنده سطح اورات خون است. این دارو باعث کاهش تولید اورات در بدن شده و معمولاً روزانه یک عدد از آن استفاده می‌شود.
• فبوکسوستات: فبوکسوستات جدیدترین داروی معرفی شده برای کاهش تولید اورات در بدن است. برخلاف آلوپورینول، فبوکسوستات اورات را در کبد تجزیه می‌کند؛ بنابراین برای افرادی که مشکل کلیوی دارند و نمی‌توانند مقادیر زیادی از آلوپورینول را مصرف کنند، بسیار مفید است.
• داروهای یوریکوزوریک (سولفین پیرازون، بنزبرومارون و پروبنسید) به دفع بیشتر اورات از طریق کلیه‌ها کمک می‌کنند. این داروها برای افرادی که سنگ کلیه یا اختلالات مشابه دارند مناسب نیست.

درمان آسیب دیدگی مفاصل ناشی از بیماری نقرس

اگر نقرس باعث آسیب به مفاصل شد، روش‌های درمانی مشابه درمان‌های آرتروز به کار می‌رود که شامل روش‌های زیر است:

• کاهش وزن اگر اضافه وزن دارید.
• تمرینات روزانه ورزشی (هم تمرینات تقویت‌کننده عضلات و هم تمرینات عمومی ایروبیک).
• کاهش فشار بر مفاصل آسیب‌دیده (برای مثال کار کردن و راه رفتن آهسته و استفاده از کفش مناسب)
• استفاده از مسکن‌های ضددرد (برای مثال پاراستامول و کدئین‌ها)
• استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
• کرم‌ها و ژل‌های ضد التهاب
• کرم‌های موضعی کپساسین (فلفل)
• تزریق آستروئید در مفصل دردناک
• عمل جراحی شامل تعویض مفصل

پیشگیری از حمله نقرس (درمان‌های بازدارنده)

روش‌های دیگر کاهش اورات خون عبارتند از:

• کاهش وزن در صورتی که به اضافه‌وزن و چاقی مبتلا هستید.
• اجتناب از خوردن غداهایی که پورین زیادی دارند.
• ننوشیدن الکل به مقدار زیاد
• آشامیدن آب کافی
• انجام تمرینات ورزشی که برای حرکت مفاصل خیلی مفید است.
• اگر شما به سندرم متابولیک مبتلا هستید (فشار خون بالا، چربی خون بالا و دیابت) کنترل بر این بیماری‌ها در کاهش سطح اورات خون مؤثر است.

رژیم غذایی مناسب برای درمان نقرس

خوردن برخی غذاها در صورت ابتلا به نقرس باید محدود شود مثل شربت ذرت با فروکتوز بالا که باعث افزایش تولید اسید اوریک می‌شود؛ و برای درمان نقرص مضر است ، همچنین مصرف الکل باید کاهش یابد. مادامی که از مواد غذایی حاوی پورین استفاده نکنید ۹۰% پورین در بدن تولید می‌شود. غذاهای حاوی پورین بالا عبارتند از:

• جگر
• سیرابی
• ماهی‌های روغنی
• آبجو
• مخمر و عصاره مخمر (مثل مارمیت)